Dziedziczenie jest pojęciem funkcjonującym w polskim systemie prawnym i może odbywać się w ramach testamentu lub na drodze dziedziczenia ustawowego. Należy jednak wiedzieć, iż system ten dopuszcza również wydziedziczenie. Czym ono jest oraz jakie mogą być okoliczności wydziedziczenia?
Czym jest wydziedziczenie?
Powszechnie przyjmuje się, że wydziedziczenie jest to pozbawienie członków najbliższej rodziny praw do przypadającego im udziału w spadku. Zgodnie jednak z przepisami, wydziedziczenie skutkuje pozbawieniem wskazanego w nim zstępnego, małżonka lub rodzica spadkodawcy prawa do zachowku, na mocy art. 991 § 1 kodeksu cywilnego. Należy bowiem wskazać, że spadkodawca ma zawsze możliwość wyłączenia spadkobiercy ustawowego od dziedziczenia, na podstawie testamentu negatywnego. Jednak w takiej sytuacji spadkobiercy nadal będzie przysługiwało prawo do zachowku.
Jakie są przesłanki do wydziedziczenia ?
Art. 1008 kodeksu cywilnego wskazuje trzy przesłanki, na podstawie których spadkodawca może dokonać wydziedziczenia.
Pierwsza przyczyna to postępowanie danej osoby wbrew spadkodawcy, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Druga dotyczy sytuacji, w której dana osoba dopuściła się przestępstwa skierowanego w stronę spadkodawcy bądź najbliższych mu osób, narażając ich życie, zdrowie lub dokonując obrazy czci.
Z kolei trzecią przesłanką do wydziedziczenia jest uporczywe niewywiązywanie się spadkobiercy z obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
Należy zatem pamiętać, iż zgodnie z powyższym przepisem kodeksu cywilnego, wydziedziczenie musi zostać uzasadnione, co oznacza, iż spadkodawca nie posiada dowolności w tym zakresie. Zapis w testamencie dotyczący przyczyn wydziedziczenia nie musi być sformułowany językiem prawniczym, lecz musi jednoznacznie wskazywać na przesłankę określoną w art. 1008.
Trzeba również pamiętać, że zachowania będące przyczyną wydziedziczenia muszą mieć charakter uporczywy. To oznacza, że jeżeli doszło po stronie spadkobiercy do jednorazowego negatywnego zachowania, bądź sytuacja miała charakter krótkotrwały, to brak jest podstaw do wydziedziczenia.
Procedura wydziedziczenia
Istotne jest, iż wydziedziczenie może zostać dokonane wyłącznie poprzez odpowiedni zapis w testamencie spadkodawcy – tylko wówczas będzie ono miało skutki prawne. Należy również pamiętać, iż kodeks cywilny nie dopuszcza sytuacji częściowego wydziedziczenia bądź wydziedziczenia z przyczyn innych niż te wskazane w przepisach prawnych. O tym, czy wydziedziczenie jest zasadne, rozstrzyga sąd w toku postępowania o nabycie spadku.
Ponadto, jeśli spadkodawca wybaczył dane zachowanie uprawnionemu do zachowku (pod warunkiem, iż nie było to spowodowane groźbą, bądź wprowadzeniem w błąd), wówczas ten odzyskuje prawo dziedziczenia. Wystarczy bowiem, iż istnieją odpowiednie dowody (ustne, pisemne bądź dorozumiane) potwierdzające zaistnienie takiej okoliczności, również po śmierci spadkodawcy. O tym, czy przebaczenie miało miejsce, decyduje sąd.
Niesłuszne wydziedziczenie
Może się zdarzyć sytuacja, iż dana osoba uważa się za niesłusznie wydziedziczoną. W takich okolicznościach ma ona prawo wystąpić do sądu przeciwko spadkobiercy o wypłacenie zachowku. Konieczne jednak będzie udowodnienie przed sądem bezzasadności wydziedziczenia. Warto zatem zasięgnąć pomocy adwokata, który oceni, czy rzeczywiście zaszły prawne przesłanki do wydziedziczenia.
