Mediacja w sprawach karnych jest szansą na polubowne rozstrzygnięcie sporu. Mediacja kojarzy się na ogół z wypracowanym podczas rozmów kompromisem pomiędzy stronami, w którym obydwie w pewnej części ustępują ze swoich wzajemnych roszczeń. Wydawać się może, że w postępowaniu karnym, gdzie jedną ze stron zazwyczaj jest Prokurator, nie ma miejsca na takie ustępstwa. Nic bardziej mylnego.
Podstawy postępowania mediacyjnego
Pamiętać należy, iż w wypadku sporej większości przestępstw ściganych z urzędu występuje pokrzywdzony – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Jednym z celów postępowania karnego, obok oczywiście ukarania sprawcy, jest „naprawienie szkody” wyrządzonej przestępstwem. Wspomniane naprawienie szkody może mieć wieloraki charakter od kompensacji finansowej po przeproszenie pokrzywdzonego. Właśnie takiemu uwzględniającemu interesy pokrzywdzonego rozwiązaniu istniejącego między nim a sprawcą konfliktu służyć ma postępowanie mediacyjne.
Podstawę postępowania mediacyjnego stanowi art. 23 a k.p.k.
Zgodnie z art. 23a § 1 kodeksu postępowania karnego Sąd lub referendarz sądowy, a w postępowaniu przygotowawczym Prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji, lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się ich poucza, informując o celach i zasadach.
Należy jednak wiedzieć, że zgodnie z § 4 udział oskarżonego i pokrzywdzonego w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny. Zgodę na uczestniczenie w postępowaniu mediacyjnym odbiera organ kierujący sprawę do mediacji lub mediator, po wyjaśnieniu oskarżonemu i pokrzywdzonemu celów i zasad postępowania mediacyjnego i pouczeniu ich
W jakich sprawach można wszcząć postępowanie mediacyjne?
Przepisy kodeksu postępowania karnego nie ograniczają rodzaju spraw, w których może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne.
Kiedy można przeprowadzić mediacje w sprawach karnych?
Postępowanie mediacyjne można wszcząć zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i jak i na późniejszym etapie tj. w postępowaniu sądowym. Zależnie od stadium postępowania decyzję o skierowaniu sprawy do mediacji podejmie prokurator (prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie) lub sąd (lub referendarz sądowy).
Organ decydujący o skierowaniu sprawy do mediacji może to uczynić z własnej inicjatywy, za zgodą obydwu stron postępowania bądź na wniosek jednej z nich za zgodą drugiej.
Jak długo trwa mediacja w sprawach karnych?
Zgodnie z podstawowym dla postępowania mediacyjnego przepisem art. 23a k.p.k. postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc. Jest to jednak termin instrukcyjny, oznacza to, że mediacja może trwać dłużej o ile jest to celowe.
Jakie są koszty mediacji w sprawie karnej?
Zgodnie z art. 619 § 2 k.p.k. koszty postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa, oznacza to, iż dla stron postępowania jest ona bezpłatna.
Warto pamiętać o tym, że postępowanie mediacyjne jest poufne. Oznacza to, że osoby mediatora nie można przesłuchać jako świadka w sprawie co do faktów, o których dowiedział się prowadząc mediację.
Mówiąc nieco prościej, strony mogą bez obaw przedstawić przed mediatorem swoje racje, w tym wszystkie okoliczności na swoją korzyść, a nawet w geście dobrej woli przyznać się do winy i nie będzie miało to żadnego wpływu na dalsze postępowanie.
Jakie korzyści może przynieść mediacja w sprawie karnej?
W wypadku dojścia stron do porozumienia postępowanie mediacyjne kończy się zawarciem ugody. Jest to dokument zawierający oświadczenia stron o dojściu do porozumienia. Nie ma on jednak mocy wiążącej. Oznacza, to, że Sąd musi wydać wyrok w sprawie.
Jednakże pojednanie się stron stanowi podstawę fakultatywnego zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 60 § 2 pkt 1 k.k. Jest to także okoliczność łagodząca brana pod uwagę przy wymierzaniu kary.
Należy pamiętać, że przepisy karne obok przestępstw ściganych z urzędu rozróżniają także przestępstwa ścigane na wniosek oraz z oskarżenia prywatnego.
W wypadku przestępstw tzw. wnioskowych podmiot wnioskujący o wszczęcie postępowania może cofnąć wniosek. Skuteczne cofnięcie wniosku skutkować będzie umorzeniem postępowania.
Porozumienie się stron w sprawie tzw. prywatnoskargowej regulują przepisy art. 492 i n. k.p.k. Zawarcie ugody w tego typu sprawach skutkuje umorzeniem postępowania.
Jak wynika z powyższego, niezależnie od rodzaju popełnionego przestępstwa warto podjąć próbę porozumienia się stron. Nie zawsze zakończy to postępowanie, jednak praktycznie w każdym wypadku korzystnie wpływa na sytuację stron.
Potrzebujesz pomocy adwokata do spraw karnych? Skontaktuj się z nami.
Czytaj także:
System dozoru elektronicznego, czyli odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym
