Podstawą funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest kapitał zakładowy, wniesiony do niej przez jej wspólników w formie wkładu. Wspólnikom, którzy wnieśli wkład do spółki, przysługuje prawo posiadania tzw. udziału. W jakich okolicznościach może dojść do sprzedaży udziałów w spółce z.o.o. oraz jaka jest tego procedura?
Czym jest udział w spółce z o.o.
Udział w spółce może być rozumiany zarówno jako część kapitału zakładowego o określonej wartości nominalnej, jak również jako zespół praw i obowiązków wspólników. W pierwszym rozumieniu pojęcia udział jest wyrażony w pieniądzu, a jego wartość może się zmienić w sytuacji, gdy dojdzie do obniżenia bądź podwyższenia kapitału zakładowego.
Zgodnie z art. 154 § 2 wartość nominalna udziału nie może wynosić mniej niż 50 zł. Z kolei § 3 mówi o tym, iż nie można objąć udziałów po cenie niższej niż ich wartość nominalna, natomiast w sytuacji, gdy zostaną one objęte po cenie wyższej, powstała nadwyżka przeznaczana jest na tzw. kapitał zapasowy.
Zapis dotyczący tego, ile udziałów może przypadać na jednego wspólnika, powinien zostać zawarty w umowie spółki.
Fakt posiadania przez wspólników udziałów wiąże się bezpośrednio z prawem do rozporządzania nimi. Oznacza to, iż każdy ze wspólników posiadających udziały ma prawo do ich zbywania zarówno w całości, jak i w części poprzez umowę sprzedaży bądź darowizny.
Okoliczności sprzedaży udziałów spółki
Na początek należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 181 § 1 k.s.h. w przypadku, gdy umowa spółki zastrzega możliwość posiadania przez wspólnika wyłącznie jednego udziału, to musi ona jednocześnie dopuszczać możliwość jego częściowego zbycia, jednak pod warunkiem, iż podział ten nie będzie skutkował powstaniem udziału o wartości niższej niż 50 zł. Jeśli umowa spółki nie zawiera klauzul ograniczających zbycie udziałów w pozostałych przypadkach, to każdy wspólnik może dysponować swoimi udziałami w sposób dowolny.
Ograniczenia wynikające z umowy spółki
W umowie spółki mogą zostać zawarte pewne ograniczenia bądź obostrzenia dotyczące zbywania jej udziałów, na co wskazuje art. 182 k.s.h. Zgodnie z nim, w umowie spółki może istnieć zastrzeżenie, iż zbycie udziału zależne jest od zgody spółki. Umowa spółki musi więc określać procedurę i warunki udzielenia zgody na zbycie udziału wspólnika. Elementem koniecznym jest określenie, jaki organ spółki, w jakiej formie i terminie może udzielić zgody na sprzedaż. Warto więc przemyśleć treść tego zapisu na etapie zakładania spółki tak, aby w przyszłości móc przeprowadzić transakcję sprzedaży udziałów w sposób zgody z wolą wspólników- założycieli spółki. Jeżeli jednak w umowie spółki nie zawarto takich postanowień, zbycie udziału nastąpi według procedury określonej w Kodeksie spółek handlowych.
W Kodeksie spółek handlowych wskazano, że zgody na sprzedaż udziałów udzielić ma zarząd spółki i swoją decyzję musi wyrazić w formie pisemnej. W sytuacji braku zgody na zbycie udziałów sąd rejestrowy może na to zezwolić, jeśli istnieją ku temu istotne powody, jak na przykład konflikt pomiędzy wspólnikami czy problemy finansowe wspólnika. Ponadto sąd musi wyznaczyć spółce termin, w którym zobowiązana jest ona do wyznaczenia innego nabywcy. Sąd może również wyznaczyć cenę oraz termin zbycia udziału, jeśli nie dojdzie do porozumienia pomiędzy stronami. Jeśli natomiast osoba wyznaczona do nabycia udziału nie uiściła w określonym terminie wskazanej opłaty, wspólnik ma prawo do swobodnego rozporządzania udziałem.
Warto również wiedzieć, iż ograniczenia dotyczące zbycia udziałów mogą mieć różny charakter:
– podmiotowy, który polega na tym, iż w umowie spółki zostały określone cechy, jakim musi odpowiadać nabywca udziałów lub cechy nabywcy, w stosunku do którego istnieje zakaz zbycia udziałów,
– przedmiotowy, dotyczący wymogów związanych bezpośrednio z transakcją, a nie z samym nabywcą.
Istnieją również ograniczenia tzw. temporalne, związane na przykład z czasem, w którym umowa zakazuje zbycia udziałów.
Należy zwrócić uwagę na sytuację, w której dany udział jest współwłasnością łączną. W takim przypadku decyzja o jego zbyciu musi zostać podjęta wspólnie przez współwłaścicieli. Jeśli natomiast dojdzie do zniesienia współwłasności łącznej, staje się ona współwłasnością w częściach ułamkowych, które w takiej formie mogą być zbywalne.
Forma i procedura zbycia udziałów spółki
Przed zawarciem umowy sprzedaży udziałów konieczne jest szczegółowe zapoznanie się treścią umowy spółki w celu zweryfikowania, czy nie zawiera ona żadnych ograniczeń w tej kwestii.
Zgodnie z art. 180 k.s.h zbycie udziałów powinno zostać dokonane w formie pisemnej oraz opatrzone podpisami potwierdzonymi notarialnie. Forma ta posiada rygor nieważności, co oznacza, iż niespełnienie tego wymogu nie spowoduje skutku rozporządzającego, a zatem udział nie przejdzie na nabywcę.
Umowa zbycia udziałów powinna zawierać następujące elementy:
Strony umowy – jedną stroną umowy jest wspólnik występujący jako sprzedający, a drugą – przyszły wspólnik, czyli kupujący – może nim być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która we własnym imieniu może nabywać prawa i obowiązki.
Przedmiot umowy – czyli udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością stanowiące ogół praw i obowiązków wspólnika.
Cena – w przypadku umowy sprzedaży podanie ceny sprzedaży udziałów jest niezbędne.
Podpisy stron poświadczone notarialnie – dla zachowania ważności dokumentu strony składają swoje podpisy w obecności notariusza.
Dla dodatkowego zabezpieczenia w treści umowy sprzedaży mogą zostać zawarte jeszcze inne informacje, jak na przykład oświadczenia stron. W szczególności dotyczy to oświadczeń sprzedającego dotyczących faktycznego stanu prawnego zbywanych udziałów oraz potwierdzenia, iż udziały są wolne od jakichkolwiek obciążeń administracyjno-sądowych.
Zawiadomienie zarządu spółki o zbyciu udziałów
Zgodnie z art. 187 § 1 po zawarciu umowy sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, kolejną niezbędną czynnością jest powiadomienie o tym fakcie zarządu spółki oraz przedstawienie mu dowodu przejścia udziałów. Do momentu złożenia takowego zawiadomienia spółka będzie uznawać za wspólnika wyłącznie osobę, która do tej pory figurowała jako udziałowiec. Może się to wiązać z daleko idącymi konsekwencjami i zaburzać prawidłowe funkcjonowanie spółki, dlatego dla zachowania płynności działalności zawiadomienie o zbyciu udziałów powinno zostać dostarczone w jak najszybszym terminie.
Zawiadomienie o zbyciu udziałów zazwyczaj jest składane w formie pisma adresowanego do zarządu spółki. Do zawiadomienia można dołączyć oświadczenie spółki będące potwierdzeniem otrzymania zawiadomienia, które następnie spółka podpisze i odeśle nadawcy.
W zawiadomieniu należy wskazać dane sprzedającego oraz nabywcy udziałów oraz oznaczyć, które udziały są przedmiotem zbycia wraz z datą ich przejścia na kupującego. Do zawiadomienia dołącza się dowód przejścia własności udziałów, czyli umowę lub wyciąg z niej , jeśli strony nie chcą ujawniać przed zarządem spółki całej jej treści.
Zmiana wspólnika rodzi także obowiązki dla zarządu spółki. Po pierwsze, po otrzymaniu zawiadomienia o zbyciu udziałów w spółce jej zarząd ma obowiązek zaktualizować księgę udziałów wpisując do niej dane nowego wspólnika. Po drugie, w terminie 7 dni od dokonania tego wpisu, zarząd powinien złożyć nową listę wspólników do rejestru przedsiębiorców, a także, w zależności od liczby nabytych udziałów, do rejestru przedsiębiorców należy także zgłosić zmianę wspólnika na specjalnym formularzu.
Trzeba pamiętać, że warto zadbać o wywiązanie się z w/w obowiązków rejestrowych, ponieważ nieujawnienie zmian w składzie wspólników może rodzić poważne konsekwencje w przyszłości, kiedy zarząd spółki będzie wnioskował o dokonanie kolejnych wpisów w Sądzie rejestrowym.
