Testament ustny

utworzone przez | gru 6, 2017 | Porady prawne spadek

Testament ustny – czyli szczególna forma rozporządzenia testamentowego.

Majątkiem na wypadek śmierci, można rozporządzić jedynie w formie testamentu. Przyjęty, ogólny podział testamentów, pozwala na ich rozróżnienie na:

  • testamenty zwykłe, czyli testament sporządzony własnoręcznie, w formie notarialnej lub w obecności odpowiednich władz (wójta, burmistrza, prezydenta miasta etc. – mowa o tzw. testamencie alograficznym)
  • testamenty szczególne.

Szczególne formy rozporządzenia testamentowego

Do szczególnych form rozporządzenia testamentowego możemy zaliczyć:

  • Testament ustny,
  • Testament podróżny,
  • Testament wojskowy.

Testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w określonych okolicznościach, gdy zostały spełnione dodatkowe przesłanki przewidziane ustawą. Charakteryzują się one także czasowo ograniczoną mocą.

Artykuł 955 k.c. stanowi bowiem, że testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Bieg tego terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że niemożność sporządzenia testamentu zwykłego występuje nie tylko wówczas, gdy spadkodawca nie umie lub nie może pisać i zarazem nie może skorzystać z innej formy testamentu zwykłego (np. z powodu choroby lub klęski żywiołowej), lecz także wtedy, gdy utracił zdolność testowania albo znajduje się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Testament ustny

Forma tego testamentu została przewidziana w art. 952 k.c.

Warunkiem niezbędnym do istnienia testamentu ustnego jest wyraźne życzenie spadkodawcy złożenia oświadczenia ostatniej woli oraz fakt przywołania osób, które zostały następnie wskazane jako świadkowie w celu wysłuchania jego oświadczenia o rozporządzeniu majątkiem.

Sporządzenie testamentu ustnego uzasadniają dwie okoliczności:

  • po pierwsze, może on zostać sporządzony, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy.
  • po drugie, testament ustny może być sporządzony, jeżeli – wskutek szczególnych okoliczności – zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Warto jednak pamiętać, że okoliczności te wzajemnie się wyłączają.

Obawa rychłej śmierci

Sama obawa rychłej śmierci spadkodawcy jest zwrotem bardzo niedookreślonym, budzącym liczne kontrowersje w praktyce. Zwrot ten bowiem może być ujmowany w kategoriach obiektywnych lub subiektywnych.

Istnienie obawy rychłej śmierci w sensie obiektywnym może wynikać z różnych przyczyn, np.:

  • podeszłego wieku testatora,
  • nieszczęśliwego wypadku,
  • nagłego pogorszenia stanu zdrowia
  • czy nagłej, zagrażającej życiu choroby.

Do przyjęcia istnienia obawy rychłej śmierci w sensie subiektywnym wystarczy natomiast subiektywne przekonanie spadkodawcy o istnieniu stanu obawy oparte na uzasadniających je okolicznościach.

Przekonanie spadkodawcy o bliskości śmierci mogą uzasadniać różne przyczyny:

  • stan zdrowia,
  • podeszły wiek
  • znalezienie się w sytuacji bezpośrednio zagrażającej życiu.

Sam stan psychiczny testatora nie może być jednak jedynym czynnikiem decydującym o istnieniu obawy rychłej śmierci. Musi być on bowiem oparty na takich okolicznościach, które w świetle zasad wiedzy lekarskiej czy doświadczenia życiowego mogą prowadzić do zgonu.

Warto wskazać, że Sąd Najwyższy (postanowienie z dnia 20.11.2003 r. sygn. III CK 7/02) jednoznacznie opowiedział się za stanowiskiem, że testament ustny sporządzony w warunkach zamiaru samobójczego nie może być uznany za sporządzony w okolicznościach uzasadniających obawę rychłej śmierci. W przypadku jednak gdy osoba, która targnęła się na swoje życie, znalazła się na skutek tego w stanie uzasadniającym obawę rychłej śmierci, to nie ma wówczas przeszkód do sporządzenia testamentu ustnego.

Niemożność zachowanie zwykłej formy testamentu

Drugą przesłanką uzasadniającą sporządzenie testamentu ustnego jest szczególna okoliczność uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca zachowanie zwykłej formy testamentu. Do okoliczności tych należy zaliczyć przede wszystkim:

  • klęski żywiołowe,
  • inne zdarzenia dezorganizujące życie zbiorowe,
  • brak umiejętności pisania po stronie testatora,
  • brak możliwości udania się do notariusza z uwagi na wiek czy chorobę testatora,
  • nieważność testamentu alograficznego spowodowana złożeniem oświadczenia woli przed niewłaściwą osobą,
  • niezachowanie obowiązujących przepisów dot. innych form testamentu,

Ważność testamentu ustnego

Przesłanką uznania ważności testamentu ustnego, jest złożenie przez spadkodawcę oświadczenia przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Świadkiem jest osoba, do której spadkodawca kieruje swoje oświadczenie i która to oświadczenie przyjmuje.
Nie musi to być jednak osoba specjalnie wezwana celem pełnienia funkcji świadka testamentu ustnego. Decyzja o tym, czy dana osoba ma być świadkiem, zależy tylko i wyłącznie od woli spadkobiercy.

Kto może być świadkiem testamentu?

Świadkowie testamentów pełnią bardzo ważną funkcję w procesie testowania ostatniej woli. Kodeks cywilny precyzyjnie w art. 956 oraz 957 wskazuje osoby, które świadkiem testowania być nie mogą. Zaliczyć do nich można osoby:

  • niemające pełnej zdolności do czynności prawnych,
  • niewidome, głuche lub nieme,
  • nieumiejące czytać i pisać,
  • niewładające językiem, w którym spadkodawca sporządza testament,
  • skazane prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania,
  • dla których w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, a także małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia,

Powołanie na świadka testamentu, którejkolwiek z ww. osób, powoduje jego ważność, z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku osób, dla których przewidziano rozporządzenie w testamencie, nieważne jest tylko to postanowienie dotyczące tej osoby, jej małżonka, krewnego lub powinowatego pierwszego, lub drugiego stopnia albo osoby pozostającej z nią w stosunku przysposobienia.

Gdyby jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynikało, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, za nieważny uznać należy wówczas cały testament.

Czy ten post był przydatny?

Oceń:

Średnia ocena 4.8 / 5. Liczba głosów: 21

Może cię zainteresować także:

Autor: Adwokat Ewa Anczewska

Wspólnik Kancelarii Adwokackiej Anczewska i Puńko we Wrocławiu. Jako adwokat specjalizuje się w prawie cywilnym (ze szczególnym uwzględnieniem prawa ochrony konsumentów), prawie rodzinnym oraz karnym. Klienci cenią ja za szeroką wiedzę prawną, a także cierpliwość i zdecydowaną postawę podczas rozpraw sądowych.