Oskarżyciel posiłkowy – jaką pełni rolę, kto może nim zostać?

Postępowanie karne wszczyna się na żądanie uprawnionego oskarżyciela. Jest nim zazwyczaj Prokurator, który kieruje do Sądu karnego akt oskarżenia. Prokurator jako strona postępowania powinien działać w imieniu i na rzecz pokrzywdzonego. Warto jednak wziąć sprawę również w swoje ręce. Jak to zrobić? Trzeba zostać oskarżycielem posiłkowym w procesie karnym.

• Wszczęcie postępowania sądowego następuje jedynie na żądanie uprawnionego oskarżyciela.
• W sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu pokrzywdzony może wstępować jako oskarżyciel posiłkowy.
• Oskarżyciel posiłkowy działa obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
• Żeby działać w procesie karnym jako strona, należy złożyć oświadczenie do Sądu przed rozpoczęciem przewodu sądowego (czyli odczytaniem aktu oskarżenia).
• Prawo karne wyróżnia też oskarżyciela publicznego, prywatnego oraz subsydiarnego.

Rola oskarżycieli w polskim prawie karnym

Na wstępie należałoby zacząć od omówienia zasady skargowości. Mowa o niej w art. 14 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem, wszczęcie postępowania sądowego następuje jedynie na żądanie uprawnionego oskarżyciela.

Oznacza to, że aby postępowanie zaczęło się toczyć, należy złożyć stosowny wniosek. Do złożenia skargi zasadniczej uprawnione są konkretne podmioty. Są nimi:

• oskarżyciel publiczny (prokurator),
• oskarżyciel posiłkowy,
• oskarżyciel prywatny
• oskarżyciel subsydiarny

Podstawę do bycia oskarżycielem posiłkowym stanowi art. 53 kodeksu karnego. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może również działać jako strona. Występuje wówczas w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Działa obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.

Wyróżnia się dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych:

• Oskarżyciel posiłkowy uboczny. Działa w postępowaniu obok Prokuratora.
• Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny lub samoistny. Działa samodzielnie. Zastępuje Prokuratora

Jakie uprawnienia ma oskarżyciel posiłkowy?

Niewątpliwie nikt nie zna sprawy tak dobrze, jak sam pokrzywdzony. Jest on również w nią w pełni zaangażowany. Z tego też powodu oskarżyciel posiłkowy ma szereg uprawnień. Oskarżyciel posiłkowy może przede wszystkim:

1. przeglądać akta, robienia fotokopii, notatek
2. czynnie uczestniczyć w rozprawie np. poprzez zadawanie pytań świadkom,
3. zgłaszać wnioski dowodowe,
4. wygłosić mowę końcową,
5. składać wniosek o sporządzenie uzasadnienia,
6. wnosić apelację.

Oskarżyciel posiłkowy nie musi działać sam. Może mieć pełnomocnika. Adwokat lub Radca Prawny będzie go reprezentować w Sądzie.

Jak zostać oskarżycielem posiłkowym ?

Żeby działać w procesie karnym jako strona, trzeba spełnić określone warunki formalne. Po pierwsze należy złożyć odpowiednie oświadczenie do Sądu. Oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Taki oświadczenie może być złożone na piśmie lub ustnie do protokołu.

Kolejnym ważnym elementem jest termin. Możliwość złożenia oświadczenia kończy się z chwilą rozpoczęcia przewodu sądowego.Czyli do czasu odczytania aktu oskarżenia przez prokuratora lub przez Sąd. Jeżeli nie złoży się wniosku w terminie, to nie ma już później takiej możliwości.

A co jeżeli zaś oskarżyciel publiczny cofnie akt oskarżenia? A ty nie działasz w sprawie jako strona? Masz 14 dni na złożenie stosownego oświadczenia. Termin liczy się od powiadomienia Cię o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia.

Innymi oskarżycielami w polskim prawie karnym są:

1. Oskarżyciel publiczny

Jest to organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi lub popiera oskarżenie przed sądem. Najczęściej jest nim Prokurator. Oskarżycielem publicznym mogą być również inne organy państwowe. W sprawach o wykroczenia będzie to Policja czy Straż miejska. W sprawach karnych skarbowych Naczelnik urzędu skarbowego. Godnym uwagi jest fakt, że gdy prokurator wniesie wniosek o ukaranie lub wstąpi do toczącego się postępowania, wypiera niejako inne organy państwowe z funkcji oskarżyciela posiłkowego. Prokurator jest także zobowiązany do zachowania obiektywizmu. Ze względu na brak interesu prywatnego oskarżyciel publiczny może działać zarówno na niekorzyść, jak i na korzyść oskarżonego.

2. Oskarżyciel prywatny

Przepisy postępowania karnego umożliwiają także skierowanie do Sądu własny akt oskarżenia. Wówczas oskarżycielem prywatnym jest pokrzywdzony. Sam wnosi i popiera oskarżenie.Jedynie jednak gdy chodzi o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.

Skargę może być również złożona przez osoby najbliższe. Także Prokurator, kiedy wymaga tego interes społeczny. Prywatny akt oskarżenia wnosi się do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na popełnienie przestępstwa. Podlega on opłacie w wysokości 300 zł.

3. Oskarżyciel subsydiarny:

Kolejnym rodzajem oskarżyciela jest oskarżycielem subsydiarnym. Będzie nim pokrzywdzony, który wniesie do Sądu subsydiarny aktu oskarżenia.Jest to możliwe tylko w określonej sytuacji. Mowa o nich w art. 55 kodeksu postępowania karnego. Prokurator musi powtórnie wydać postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania.

Jakie przestępstwa są ścigane z oskarżenia prywatnego?

1. przestępstwo naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego nie dłużej niż 7 dni (157 § 2 i 3 k.k.)
2. zniesławienie (art. 212 k.k.)
3. zniewaga (art. 216 k.k.)
4. naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.)

Jakie są wymogi subsydiarnego aktu oskarżenia?

O trybie postępowania w przypadku subsydiarnego aktu oskarżenia mówi art. 330 kodeksu postępowania karnego. I tak:

• powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego
• o wniesieniu aktu zawiadamia się innych pokrzywdzonych
• do rozpoczęcia przewodu sądowego inny pokrzywdzony tym samym czynem może przyłączyć się do postępowania
• do sprawy nadal może przystąpić prokurator,
• pobiera się opłatę w wysokości 300 zł.
• wnosi się go w terminie miesiąca od otrzymania zawiadomienia prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy postanowienia.

Trzeba pamiętać, że dnia 05.10.2019 r. nastąpiła nowelizacja. Zmiana budzi kontrowersje. Warunkiem formalnym jest bowiem powtórne wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania. Jeżeli Sąd utrzyma w mocy postanowienie – to sprawa karna zostaje zakończona. Nie przysługuje subsydiarny akt oskarżenia. Jeżeli Sąd uchyli postanowienie, a prokurator znowu wyda takie samo orzeczenie, trzeba je ponownie zaskarżyć. Wcześnie nie było konieczne ponowne zażalenie.

Rola oskarżyciela posiłkowego w sprawie karnej jest bardzo ważna. Warto zatem skorzystać z pomocy doświadczonego Adwokata od spraw karnych.