W świadomości prawnej społeczeństwa funkcjonuje słuszne przekonanie, iż małżonkowie winni wspólnie dbać o rodzinę, którą założyli. Wspólnie pokrywać bieżące wydatki i uczestniczyć w wychowaniu dzieci. W potocznym odbiorze finansowym wymiarem tych starań jest płacenie alimentów.
Przepisy prawa wprowadzają jednak rozróżnienie między powyższymi obowiązkami. Obowiązek alimentacyjny wynika co do zasady ze stosunku pokrewieństwa.
W osobnym wpisie pojawi się kilka informacji o alimentach od byłego małżonka.
Dziś jednak skupimy się na alimentach w najbardziej potocznym ujęciu – pokrywaniu kosztów wychowania dzieci.
Regulacja dotycząca obowiązku alimentacyjnego znajduje się w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.). Wbrew potocznemu rozumieniu obowiązek alimentacyjny nie sprowadza się wyłącznie do nakładów pieniężnych. Jak stanowi bowiem przepis:
art. 128 k.r.o. obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania,
art. 135 § 2 k.r.o. wykonanie obowiązku alimentacyjnego, w określonych sytuacjach może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie, lub o wychowanie uprawnionego.
Zasadniczo kwestia alimentów pojawia się, gdy jedna z osób zobowiązanych nie wykonuje swoich obowiązków w tym zakresie. W najbardziej klasycznym wypadku jedno z rodziców nie łoży na utrzymanie dziecka, zamieszkującego na stałe z drugim rodzicem.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka wynika z:
art. 133 § 1k.r.o. Zgodnie ze wskazanym przepisem „Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”.
Co istotne, obowiązek rodziców nie ustaje wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności, a trwa, aż do usamodzielnienia się dziecka.
Osobnego omówienia wymaga ustanie obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka, poświęcony będzie temu odrębny wpis.
Od czego zależy wysokość alimentów?
Wysokość alimentów zależy od dwóch wypadkowych:
- usprawiedliwionych potrzeb
- uprawnionego zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Analizując powyższe, warto zwrócić uwagę na dwa zasadnicze kwestie. Przede wszystkim alimenty mają służyć pokryciu usprawiedliwionych, a nie jakichkolwiek potrzeb. Jest to zwrot nieostry, z tej przyczyny każdorazowo ocenić należy in concreto jakie potrzeby dziecka są w danym wypadku są usprawiedliwione.
Wziąć pod uwagę należy takie okoliczności jak:
- wiek dziecka,
- stan zdrowia,
- zainteresowania,
- ogólny poziom intelektualny,
- miejsce zamieszkania.
Drugą zmienną wpływającą na wysokość alimentów są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Wbrew obiegowej opinii okoliczność, że zobowiązany osiąga niskie wynagrodzenie nie wpłynie samoistnie na obniżenie należnych dziecku alimentów.
Istotne jest, jakie dochody zobowiązany mógłby osiągnąć przy wykorzystaniu pełnego potencjału.
W ten sposób uprawnieni zabezpieczeni są przed działaniami rodziców, którzy chcąc płacić jak najniższe alimenty, legitymują się zatrudnieniem „na pół etatu”, bądź pracą poniżej posiadanych kwalifikacji. Okoliczności te nie mają znaczenia, rodzice winni starać się osiągać jak najwyższe dochody, aby ich dziecko miało godne życie, niezależnie od tego, czy mieszka razem z nimi.
Kto może ubiegać się o alimenty?
W omawianym wariancie świadczeń alimentacyjnych osobą uprawnioną jest dziecko, a zobowiązanym rodzic. Nie ma tu znaczenia, czy rodzice pozostają w związku, ani w jakiego rodzaju związku pozostawali. Jest to obowiązek wynikający z pokrewieństwa, niezależny zatem od formalnych więzi między rodzicami dziecka.
Jedyna różnica pojawia się w zależności od wieku dziecka. Jeżeli dziecko jest niepełnoletnie, w sprawie o alimenty reprezentuje je rodzic. Po osiągnięciu pełnoletności dziecko może samodzielnie dochodzić alimentów.
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny
Inaczej należy rozumieć obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny, który związany jest z małżeństwem. Zawarcie małżeństwa powoduje powstanie tego obowiązku, trwa on do ustania małżeństwa.
Kluczowe znaczenie ma w tym zakresie przepis art. 27 k.r.o. zgodnie z którym oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.
Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Oznacza to, że obowiązki małżonków mają być równe, ale niekoniecznie jednakowe.
Tym samym w pełni dopuszczalne są porozumienia małżonków w zakresie obowiązków małżeńskich oraz podział funkcji . Małżonkowie winny zaspokajać potrzeby rodziny odpowiednio do swoich sił, zarówno fizycznych, jak i psychicznych.
Przy ocenie tego obowiązku uwzględnia się zatem:
- wiek,
- rozwój fizyczny,
- stan zdrowia,
- wykształcenie.
Należy pamiętać, że rodzina, o której potrzebach mówi przepis art. 27 k.r.o. to bezsprzecznie małżonkowie oraz pozostające na utrzymaniu ich wspólne dzieci. Sporne w orzecznictwie jest czy rodzinę, o której mówi wskazany przepis stanowią także dzieci jednego z małżonków.
Potrzeby rodziny, które powinny zostać zaspokojone, to suma uzasadnionych i usprawiedliwionych indywidualnych potrzeb każdego z członków rodziny, uzależnionych m.in. od wieku członka rodziny, jego stanu zdrowia, zainteresowań.
Są to również potrzeby wspólne zbiorowości np.:
- koszty mieszkania,
- mediów,
- inne zobowiązania.
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny trwa tak długo, jak trwa małżeństwo. Z tej przyczyny faktyczna separacja małżonków nie powoduje ustania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny.
Bez znaczenia jest także istnienie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Zakres majątku wspólnego oraz majątków odrębnych jest kwestią zupełnie obojętną dla obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny.
Jaka jest różnica pomiędzy alimentami a zaspokajaniem potrzeb rodziny?
Jak wskazano powyżej potrzeby rodziny to także potrzeby poszczególnych jej członków. Z tej przyczyny obowiązek ten często będzie jednocześnie realizacją obowiązku alimentacyjnego. Jednakże w tym wypadku osobą uprawnioną do „przymuszenia” małżonka unikającego uczestniczenia w zaspokajaniu potrzeb rodziny jest wyłącznie drugi małżonek, także, gdy owe potrzeby sprowadzają się de facto do obowiązku alimentacyjnego.
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny z art. 27 k.r.o. ma szerszą treść od zwykłego obowiązku alimentacyjnego. Jego celem jest uzyskanie od obojga małżonków środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości, a także zaspokojenia uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków, przy zachowaniu zasad równej stopy życiowej. Ma zatem charakter zbiorowy, podczas gdy zwykły obowiązek alimentacyjny między krewnymi ma na celu zapewnienie środków dla określonej osoby od określonej osoby.
Potrzebujesz pomocy adwokata od alimentów? Skontaktuj się z nami.
Czytaj także: Zabezpieczenie alimentów – co należy wiedzieć
