Definicja rozwodu
Z formalnego punktu widzenia rozwód należy definiować jako sposób rozwiązania przez sąd istniejącego i ważnego związku małżeńskiego na wniosek jednego lub obojga małżonków.
Wymogi formalne rozwodu
Aby mogło dojść do rozwodu, muszą zostać spełnione pewne warunki. Przede wszystkim niezbędne jest złożenie pozwu rozwodowego, który jest kluczowym dokumentem w sprawie. Pozew można sporządzić samodzielnie, lecz jeśli obawiamy się popełnienia błędów bądź niedostatecznie znamy prawo w tym zakresie, możemy tę czynność zlecić prawnikowi.
Konieczne jest również dołączenie do pozwu odpisu aktu małżeństwa, a w przypadku posiadania dzieci — dodatkowo odpisu aktu ich urodzenia. Odpisy tych dokumentów uzyskuje się w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Koszt wpisu sądowego wynosi 600 zł, przy czym połowa tej kwoty zarządzana jest od strony przeciwnej. W przypadku, gdy obie strony chcą rozwodu bez orzekania o winie, koszt wpisu sądowego wynosi 300 zł, natomiast nadpłata zostaje przez sąd zwrócona.
Zwolnienie z obowiązku uiszczania wpisu sądowego
Warto pamiętać, iż istnieje możliwość zwolnienia z obowiązku wyżej opisanej kwoty wpisu sądowego. W tym celu należy przygotować wniosek o zwolnienie od kosztów, do którego konieczne jest dołączenie zaświadczenia o zarobkach bądź zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy (PUP), a także przygotowanie zestawienia zarobków oraz kosztów uzasadniające żądanie zwolnienia z obowiązku opłaty sądowej. Należy pamiętać, że do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych trzeba dołączyć wypełnione „oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania”. Oświadczenie jest składane na urzędowym formularzu, który można otrzymać w każdym Sądzie. Można je także znaleźć na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, pod adresem: www.bip.ms.gov.pl
Przesłanki do rozwodu
Orzeczenie rozwodu
Należy wiedzieć, iż sąd może orzec rozwód tylko wówczas, jeśli nastąpił trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, przez co należy rozumieć brak więzi emocjonalnej oraz duchowej, brak kontaktów fizycznych oraz prowadzenie odrębnych gospodarstw domowych (osobne gospodarowanie budżetem).
Istnieją jednak sytuacje, w których sąd nie dopuści do rozwodu mimo spełnienia wyżej wymienionych warunków. Stanie się tak wówczas, gdy w wyniku rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków bądź rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Rodzaje pozwów rozwodowych
Pozew o rozwód można wnieść z orzeczeniem o winie lub bez orzeczenia o winie. W zależności od tego, którą z tych dwóch opcji wybierzemy, różne będą skutki prawne rozwodu.
Pozew o rozwód z orzeczeniem o winie
W tym przypadku pozew rozwodowy powinien zawierać dokumentację stanowiącą dowód winy małżonka. Mogą to być bilingi telefoniczne, SMS-y, maile, zeznania świadków itp.
Zgodnie z orzeczeniami Sądu Najwyższego, małżonek może zostać uznany wyłącznie za winnego rozpadowi pożycia małżeńskiego wskutek wystąpienia następujących okoliczności:
– agresja w stosunku do współmałżonka: pobicia, naruszenie nietykalności cielesnej, zniewaga słowna, poniżanie godności osobistej, używanie wulgarnych słów, itp.
– nieetyczne postępowanie małżonka po zawarciu związku małżeńskiego: czynności wysoce niemoralne, np. popełnienie przestępstwa,
– nieprzyczynianie się małżonka do utrzymania rodziny w sposób wystarczający – nieróbstwo,
– zaniedbanie rodziny, domu i najbliższych przez małżonka,
– nadużywanie przez małżonka alkoholu – pijaństwo,
– niewierność małżonka.
Po wydaniu przez sąd wyroku z orzeczeniem o winie istnieje możliwość ubiegania się o alimenty nie tylko dla dziecka, ale również dla siebie, jeśli rozwód będzie skutkował istotnym pogorszeniem się sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
Pozew o rozwód bez orzeczenia o winie
Do niezawinionych przyczyn rozpadu małżeństwa zalicza się m.in.:
– różnice i niezgodność charakterów,
– różnice światopoglądowe: kwestie polityczne, religijne, społeczne
W tym przypadku sprawy rozwodowe są krótsze niż te z orzeczeniem o winie. Trudniej natomiast uzyskać alimenty inne niż te na dziecko. Należy jednak wiedzieć, iż jeśli małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego, znajduje się w niedostatku, może wnioskować o dostarczenie przez drugiego małżonka środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego, a także możliwościom zarobkowym i majątkowym strony zobowiązanej.
Wykonanie władzy rodzicielskiej
Trzeba pamiętać, że niezależnie od tego, jak duży może być konflikt pomiędzy małżonkami, to dla Sądu dobrem nadrzędnym i szczególnym zawsze jest dobro wspólnych małoletnich dzieci. Z tego też powodu, Sąd często nakłania skonfliktowanych małżonków do zajęcia wspólnego stanowiska odnośnie dalszego wychowywania dzieci. Wysoce pożądane dla dobra dzieci, ale zarazem bardzo trudne jest rozdzielenie spraw małżeńskich, od spraw rodzicielskich.
W przypadku spraw rozwodowych, w których małżonkowie posiadają wspólne potomstwo, obowiązują następujące przepisy:
1. Zgodnie z art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
§ 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
W praktyce wygląda to zatem w ten sposób, że Sąd zgodnie z art 58 § 1a kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ma dwie możliwości rozstrzygnięcia w zakresie władzy rodzicielskiej:
1) Poprzez powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając tym samym władzę rodzicielską drugiemu rodzicowi do określonych obowiązków oraz uprawnień w stosunku do osoby dziecka;
2) Poprzez pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, na ich zgodny wniosek, jeśli przedstawili oni porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie oraz jeśli jest ono zgodne z dobrem dziecka i uzasadnione jest oczekiwanie, że będą współpracować w sprawach dziecka – w tym przypadku sporządza się oraz podpisuje przez obojga małżonków porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, warunkujące jej pozostawienie obojgu rodzicom. Jest to tzw. Plan Wychowawczy.
Należy zatem pamiętać, że jeżeli w toku postępowania sądowego okaże się, że wspólne wychowywanie dzieci i pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest niemożliwe, to Sąd powierzy tą władzę tylko jednemu z rodziców. Do podjęcia przez Sąd decyzji, który z rodziców będzie wykonywał pełnię władzy rodzicielskiej, nie wystarczą jednak jedynie dowody przedstawione w toku procesu, takie jak: zeznania stron, świadków, dokumenty itp. Sąd zasięgnie w tym zakresie opinii specjalistów psychologów, którzy przeprowadzą specjalistyczne badania i testy psychologiczne zarówno rodzicom, jak i dzieciom.
Wspólne mieszkanie po rozwodzie
Istotną kwestią w przypadku rozwodu są orzeczenia dotyczące wspólnego mieszkanie małżonków, jeżeli w czasie wyrokowania mieszkają oni nadal razem.
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez okres wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.
W sytuacji, gdy jeden z małżonków, poprzez swe rażąco naganne postępowanie uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
W przypadku zgodnego wniosku stron sąd może również orzec o podziale wspólnego mieszkania bądź o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile możliwy jest podział lub jego przyznanie jednemu z małżonków.
Istnieją również sytuacje, gdy mieszkanie jest wyłączną własnością jednego z małżonków. Nie oznacza to jednak, że po rozwodzie drugi małżonek jest automatycznie zobowiązany do opuszczenia mieszkania. Jeżeli w chwili orzekania rozwodu małżonkowie wciąż zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym ustali sposób, w jaki oboje będą z niego korzystać. Sąd przede wszystkim będzie brał pod uwagę potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierzone zostało wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Właściciel mieszkania może natomiast żądać eksmisji byłego małżonka, któremu nie przysługuje żaden tytuł do mieszkania. Były małżonek jest bowiem lokatorem w rozumieniu ustawy o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z wszelkimi tego konsekwencjami.
Jak wynika z powyższego, sprawy rozwodowe mogą mieć różny przebieg, a co za tym idzie, różne konsekwencje prawne. Powodzenie sprawy zależy w dużej mierze od odpowiedniego przygotowania dokumentów oraz pełnej świadomości praw i obowiązków małżonków. Powierzenie poprowadzenia sprawy rozwodowej doświadczonemu adwokatowi czy radcy prawnemu, będzie dodatkową gwarancją uzyskania satysfakcjonującego nas rezultatu, a także ograniczy nasz stres, towarzyszący każdemu etapowi postępowania.
Czytaj także: Rozwód – ile kosztuje spraw rozwodowa?