Czy przywłaszczenie rzeczy ruchomej i sprzeniewierzenie to kradzież? Przecież w obydwu przypadkach ktoś zabiera pokrzywdzonemu bezprawnie jego własność. Jednak artykuł 284 kodeksu karnego jasno wskazuje, że przywłaszczenie mienia i sprzeniewierzenie to odrębne rodzaje czynu zabronionego.
- Przepisy związane z przywłaszczeniem i sprzeniewierzeniem reguluje art. 284 k.k.
- Przywłaszczenie rzeczy następuje, gdy osoba rozporządza cudzą rzeczą, tak jakby była właścicielem. W posiadanie rzeczy wchodzi się legalnie.
- Sprzeniewierzenie dotyczy mienia powierzonego drugiej osobie legalnie
- Przywłaszczenie dotyczy rzeczy oraz praw majątkowych.
- Przywłaszczenie i sprzeniewierzenie mienia to przestępstwa ścigane z urzędu.
- Kara za sprzeniewierzenie mienia ruchomego wynosi od 3 miesięcy do 5 lat.
- Kara za przewłaszczenie rzeczy lub praw majątkowych wynosi do lat 3.
- Przywłaszczenie może być uznane za przypadek mniejszej wagi. Podlega wówczas grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
- Przywłaszcza sobie rzecz, której wartość nie przekracza 500 złotych, to wykroczenie z art. 119 § 1 k.w., a nie przestępstwo.
- Przywłaszczenie dotyczy rzeczy znalezionej, a niezwróconej właścicielowi lub nieoddanej organom państwa.
- Przywłaszczenie mienia ulega przedawnieniu po upływie 5 lat od popełnienia czynu wskazanego w par. 1 i 3 art. 284 lub po upływie 10 lat od popełnienia czynu wskazanego w par. 2 art. 284.
- adwokat sprawy karne – skuteczne wsparcie w sprawach karnych
Co to jest przestępstwo przywłaszczenia?
Co to znaczy przywłaszczenie rzeczy ruchomej czy prawa majątkowego? Przestęp przywłaszczenia następuje, gdy posiadacz rozporządza rzeczą lub prawem, jakby był właścicielem. Od kradzieży przywłaszczenie różni się brakiem elementu zaboru. W wypadku przywłaszczenia samo wejście we władanie rzeczą lub w wykonywanie prawa następuje legalnie. Przestępstwo z art. 284 k.k. najczęściej popełnia się w wyniku:
- przywłaszczenia znalezionego telefonu komórkowego,
- przywłaszczenia znalezionych pieniędzy,
- przywłaszczenia samochodu,
- przywłaszczenie wypożyczonego sprzętu, np. nart, roweru,
- przywłaszczenie portfela wraz z dokumentami,
- uniemożliwienia współwłaścicielowi wykonywanie jego prawa własności do rzeczy,
- przywłaszczenie prawa majątkowego do nieruchomości
Czy można przywłaszczyć nieruchomość?
Co do zasady przywłaszczenie dotyczy rzeczy ruchomych – przywłaszczenie pieniędzy, samochodu czy przywłaszczenie telefonu. Można także zawłaszczyć prawa majątkowe. Najczęstsze przypadki to prawo do własności nieruchomości wraz z zyskami, jakie wynikają z rozporządzania nieruchomością (np. zysk z wynajmu).
Kodeks karny jako przywłaszczenie mienia klasyfikuje także przywłaszczenie praw majątkowych wynikających z prawa autorskiego. Dzieje się tak, gdy ktoś np. przywłaszczy sobie czyjeś prawa autorskie i pobiera opłaty za korzystanie z utworu.
Przywłaszczenie rzeczy ruchomej a kradzież mienia i oszustwo
Różnica między przywłaszczeniem a kradzieżą tkwi w sposobie, w jaki sprawca przestępstwa wchodzi w posiadanie cudzego mienia.
Sprawca kradzieży zabiera cudze mienie w celu przywłaszczenia. W przypadku oszustwa sprawca uzyskuje cudze prawo majątkowe w drodze wprowadzenia w błąd lub niezdolności do należytego pojmowania działania.
Natomiast przywłaszczenie cudzej własności dotyczy mienia, które w sposób legalny posiada sprawca. Może to mieć miejsce, kiedy właściciel także rzecz przekaże, gdy znajdzie się cudzą rzecz ruchomą.
Zgonie z orzecznictwem sądowym „Do znamion przestępstwa z art.284 § 2 k.k. nie należy zabór rzeczy ruchomej, lecz włączenie do majątku sprawcy legalnie posiadanej cudzej rzeczy, powierzonej przez jej właściciela lub posiadacza” (por. wyrok SN z 2.09.2004 r., II KK. 344/03, LEX nr 137458).
Do przywłaszczenia dochodzi w chwili, gdy powiernik rozporządza mieniem jak swoją własnością – odmawia oddania, próbuje sprzedać, wypożyczyć kolejnej osobie lub zniszczyć.
Na czym polega powierzenie mienia?
Powierzenie mienia ma miejsce wtedy, gdy właściciel przekazuje czasowo władztwo nad mieniem innej osobie. W ramach powierzenia właściciel może:
- Przekazać drugiej osobie prawo do użytkowania przekazanym mieniem (wypożyczenie, leasing, umowa najmu).
- Przekazać mienie drugiej osobie bez prawa do użytkowania (zastaw, depozyt).
Właściciel więc określa ramy, w jakich powiernik może dysponować powierzonym majątkiem. Jeśli powiernik przekroczy te ustalenia i zacznie dysponować mieniem według własnej woli, będzie miało miejsce zagarnięcie mienia.
Jak udowodnić zabór mienia?
Należy podkreślić, że zabór mienia następuje tylko w momencie, gdy sprawca ma pełną świadomość, że dana rzecz nie należy do niego, a mimo to podejmuje czynności jakby był jej właścicielem.
Jeśli więc ktoś rozporządza mieniem, bo sądzi, że należy ona do niego na podstawie podpisanej umowy, a później druga strona podważy zapisy umowy lub uzna, że zapisy powinny być inaczej interpretowane, nie można mówić o zawłaszczeniu mienia.
Przywłaszczenie mienia a nieuprawnione korzystanie z rzeczy
Jest jeszcze jeden warunek, aby postawić komuś zarzut przywłaszczenia mienia. Sprawca musiał działać z zamiarem trwałego włączenia rzeczy do swojego majtku. To, że ktoś nie zwrócił właścicielowi w terminie jego mienia, nadal go używa i czerpie z tego faktu korzyści, nie wystarczy, żeby stwierdzić przywłaszczenie.
Dobrym przykładem jest tu, chociażby przywłaszczenie samochodu. Ktoś wypożycza samochód, a następnie nie zwraca go w uzgodnionym terminie. Żeby można było mówić o przywłaszczeniu mienia, trzeba udowodnić, że sprawca nie zamierzał samochodu nigdy zwracać. W innym przypadku czyn taki kwalifikuje się jako nieuprawnione korzystanie z rzeczy.
Przywłaszczenie mienia a oddanie pod opiekę
Przywłaszczenie cudzego mienia dotyczy wyłącznie rzeczy, które zostały komuś przekazane do dyspozycji. Nie występuje więc w przypadku mienia przekazanego na przechowanie i pod opiekę.
Przykładowo, jeśli ktoś oddaje bagaż do przechowalni lub zostawia samochód na strzeżonym parkingu, a obsługa nie będzie chciała wydać rzeczy na żądanie właściciela, wtedy czyn taki zostanie uznany za kradzież. Nie nastąpiło w tych przypadkach powierzenie mienia.
Jaka jest kara za przywłaszczenie i sprzeniewierzenie? (art. 284 k.k.)
Przywłaszczenie mienia jest przestępstwem i grozi za nie kara. Mówi o tym Kodeks Karny art. 284 paragraf 1 oraz paragraf 2:
§ 1. „Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
§ 2. „Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Artykuł 284 § 3 k.k. przewiduje niższą karę, w wypadku mniejszej wagi. Jeśli przywłaszczenie zostanie uznane przez sąd za łagodną postać przestępstwa. Wtedy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku
Choć artykuł 284 k.k. w § 1 i 2 wskazuje karę pozbawienia wolności, warto wspomnieć, że oskarżony o przywłaszczenie mienia może starać się przed sądem o wymierzenie mu jedynie kary ograniczenia wolności albo grzywny.
Jeśli sprawca dobrowolnie zwrócił rzecz, którą przywłaszczył, Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Może nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Natomiast jeśli przywłaszczenie lub sprzeniewierzenie dotyczy mienia znacznej wartości, Sąd ma prawo wymierzyć karę nawet do lat 10. Znaczna wartość to ta, która przekracza 200 tys. zł. Taka sama kara dotyczy przywłaszczonego mienia o dużej wartości kulturowej.
Czy przywłaszczenie mienia jest ścigane z urzędu?
Z zasady przywłaszczenie mienia to przestępstwo ścigane z urzędu. Żeby rozpoczęło się postępowanie w sprawie, nie jest więc konieczny wniosek pokrzywdzonego.
Jednak są sytuacje, w których sprawa o przywłaszczenie i sprzeniewierzenia mienia następuje wyłącznie na wniosek. Mowa jest o tym w art. 284 § 4 k.k. Dzieje się tak, gdy pokrzywdzonym jest najbliższa osoba sprawcy.
Czy przywłaszczenie mienia zawsze jest przestępstwem?
Przywłaszczenie mienia nie musi być od razu przestępstwem. Zależy to od wartości mienia, jakie zostało przywłaszczone.
Zgodnie z art. 119 § 1 kodeksu wykroczeń, kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 500 złotych, popełnia wykroczenie. Kara za kradzież poniżej 500 zł lub przywłaszczenie mienia o wartości do 500 zł to areszt, ograniczenie wolności albo grzywna.
Inaczej jednak traktowane jest przywłaszczenie praw majątkowych. Ich nie obejmuje wyżej wspominany artykuł k.k. Jeśli więc dojdzie do przywłaszczenia praw majątkowych, sprawca zawsze odpowie za przestępstwo.
Sprzeniewierzenie – na czym polega?
Sprzeniewierzenie mienia to jedna z form przywłaszczenia. Polega ona na przywłaszczeniu sobie mienia ruchomego, które zostało powierzone sprawcy z zastrzeżeniem jego zwrotu. Sprawca sprzeniewierzenia rozporządza powierzonym mieniem jak własnym i czerpie z tego tytułu osobiste korzyści majątkowe.
Sprzeniewierzenie wiąże się z nadużyciem zaufania osoby, która powierza swój majątek. Dlatego przywłaszczenie zakwalifikowane jako sprzeniewierzenie jest karane surowiej. Jest to typ kwalifikowany. Kara za przestępstwo sprzeniewierzenia to od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Przywłaszczenie pieniędzy (defraudacja)
Najczęstszym rodzajem sprzeniewierzenia jest defraudacja służbowych pieniędzy, które zostają powierzone pracownikowi lub członkowi zarządu. Przestępstwem będzie bezprawne rozporządzanie pieniędzmi zarówno w gotówce, jak i wykonywanie nieuprawnionych operacji na służbowym koncie bankowym.
Sprzeniewierzenie pieniędzy może przykładowo nastąpić, gdy jeden z członków zarządu fundacji wypłaca środki zebrane ze zbiórki charytatywnej i przeznacza je na swoje prywatne potrzeby.
Przywłaszczenie mienia przez osobę współuprawnioną
Przywłaszczenie cudzego mienia może także powstać, gdy ktoś jest współwłaścicielem tego mienia. Pomimo współwłasności rozporządza rzeczą tak, jakby był wyłącznym właścicielem. Czyli bez uwzględnienia interesów reszty współwłaścicieli.
Przywłaszczenie mienia przez współwłaściciela występuje, chociażby w przypadku małżeńskiej wspólności majątkowej. Przykładowo jeden z małżonków zatrzymuje dla siebie cały dochód z wynajmu wspólnej nieruchomości. Inny przykład, to gdy małżonkowie sprzedają jakiś składnik majątku, a dochód ze sprzedaży zabiera jedno z małżonków. Dochodzi do uszczuplenia majątku wspólnego wspólny.
Przywłaszczenie rzeczy znalezionej
Czy można prawnie zatrzymać rzecz, która została przypadkowo znaleziona? Nie. Zgodnie z prawem jest możliwość, że taka rzecz posiada właściciela i powinna zostać zwrócona. Jeśli zatrzymamy znalezioną rzecz, która należy do innej osoby, przywłaszczymy sobie cudze mienie.
Jeśli potrafimy zidentyfikować właściciela znalezionego mienia (np. w portfelu znajdują się dokumenty albo znaleziony pies ma adresówkę), powinniśmy zwrócić mienie właścicielowi.
Gdy nie możemy ustalić własności, znaleziony przedmiot w ciągu 2 tygodni należy przynieść na komisariat policji lub do innego organu państwowego (np. Biura Rzeczy Znalezionych). Jeśli tego nie zrobimy, na podstawie grozi nam kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Kiedy przedawnia się przywłaszczenie?
Przywłaszczenie pieniędzy i innego mienia ruchomego ulega przedawnieniu. Okres przedawnienia reguluje art. 101 k.k.:
- Kara za przywłaszczenie mienia wskazane w par. 1 i 3 art. 284 ulega przedawnieniu po upływie 5 lat od popełnienia czynu.
- Kara za przywłaszczenie rzeczy wskazana w par. 2 art. 284 przedawnienie następuje po upływie 10 lat od popełnienia czynu.
Przywłaszczenie mienia – skorzystaj z pomocy prawnika
Sprawy o przywłaszczenie lub sprzeniewierzenie mienia są często złożone. Warto skorzystać z doświadczonej Kancelarii Prawnej od prawa karnego. Jeśli grozi Ci oskarżenie o przywłaszczenie rzeczy, skorzystaj ze wsparcia Adwokata. Zapraszamy do kontaktu.
