Odszkodowanie i zadośćuczynienie – jakie roszczenia przysługują z OC sprawcy wypadku?

Każdy posiadacz samochodu ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC, które ma zabezpieczać jego odpowiedzialność za zdarzenia związane z ruchem pojazdu. Oznacza to, że w razie spowodowania wypadku, zakład ubezpieczeń wypłaci odpowiednie świadczenia osobom poszkodowanym. Ubezpieczenie pokrywa szkody w mieniu, a więc np. w postaci uszkodzeń pojazdów czy infrastruktury drogowej, ale również szkody na osobie, która obejmuje obrażenia ciała i ich następstwa (m.in. koszty leczenia, utracony zarobek). Z uwagi więc na szeroki zakres odpowiedzialności za wypadek komunikacyjny, w tym artykule omówimy, jakie roszczenia przysługują z OC sprawcy w razie powstania tzw. szkody na osobie.

Zadośćuczynienie a odszkodowanie

Ubezpieczenie OC pokrywa dwa rodzaje roszczeń za zdarzenia komunikacyjne. Pierwsze z nich to zadośćuczynienie, które należne jest poszkodowanemu za krzywdę. Podstawą prawną wypłaty zadośćuczynienia jest art. 445 § 1 k.c., zgodnie z którym „w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Zadośćuczynienie ma więc pokryć szkodę, którą poszkodowany poniósł w postaci obrażeń ciała i innych następstw w sferze zdrowotnej. Obejmuje więc rekompensatę za konkretne obrażenia takie jak złamania, stłuczenia, zranienia, ale także za negatywne przeżycia i stres związany z udziałem w wypadku i jego skutkami. Z kolei odszkodowanie powypadkowe przysługuje za uszczerbek finansowy, który powstał w wyniku wypadku. Odszkodowanie z OC sprawcy wypłaca się na podstawie art. 444 § 1 k.c., który przewiduje, że  „w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu”. Jeszcze dalej idące możliwości uzyskania odszkodowania przewiduje art. 444 § 2 k.c., ponieważ daje podstawę do żądania renty, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

Od czego zależy wysokość zadośćuczynienia?

To, co cechuje zadośćuczynienie powypadkowe, to jego kompensacyjny charakter. Wypłata świadczenia z OC sprawy ma więc, w miarę możliwości, powetować poszkodowanemu pogorszenie stanu zdrowia, konieczność poddania się leczeniu, odczuwany ból, stres. Należy pamiętać, że zadośćuczynienie jest świadczeniem jednorazowym, co oznacza, że jego wysokość powinna odpowiadać całości następstw wypadku. Warto więc rozważyć wszystkie skutki, które przyniósł przebyty wypadek, a więc nie tylko te zaistniałe bezpośrednio po nim, które najczęściej sprowadzają się do uszkodzenia ciała, ale także ich konsekwencje, które mogą wystąpić w przyszłości. Ponadto pozostałymi czynnikami wpływającymi na wysokość zadośćuczynienia są m.in. wiek poszkodowanego, długość procesu leczenia, skutki zdrowotne wypadku, oszpecenie ciała, a także wymuszona zmiana w stylu życia poszkodowanego i rozłąka z rodziną w związku z długim leczeniem.

Jaka jest procedura wypłaty zadośćuczynienia?

Zadośćuczynienie powypadkowe ustalane jest przez zakład ubezpieczeń, w którym sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC, bądź przez sąd, jeżeli poszkodowany musiał domagać się tego świadczenia na drodze sądowej. Poszkodowany powinien więc zgłosić szkodę do zakładu ubezpieczeń, u którego sprawca posiada polisę OC i zażądać wypłaty zadośćuczynienia. Korzystnym jest, aby już na początku określić pewną sumę, której się domagamy, aby nie polegać jedynie na ocenie zakładu ubezpieczeń. Następnie ubezpieczyciel zbada okoliczności wypadku, w tym potwierdzi swoją odpowiedzialność i dokona wypłaty zadośćuczynienia. Niestety w praktyce rzadko zdarza się, aby wypłacone przez ubezpieczyciela zadośćuczynienie w pełni satysfakcjonowało poszkodowanego.

Warto dodać, że wbrew panującemu poglądowi, miarą zadośćuczynienia nie jest procentowy uszczerbek na zdrowiu poszkodowanego, który ubezpieczyciel ustala na podstawie dokumentacji medycznej. Z racji tego, poszkodowany ma pełne prawo domagać się wypłaty zadośćuczynienia, które w sposób całościowy zrekompensuje doznaną krzywdę.

Co obejmuje odszkodowanie powypadkowe?

Odszkodowanie należne za wypadek komunikacyjny obejmuje wiele czynników. Pokrywa ono, bowiem koszty i wydatki poniesione przez poszkodowanego, a także poniesione przez niego straty finansowe w związku z wypadkiem. Może również służyć dostarczeniu poszkodowanemu środków do życia, jeżeli przebyty wypadek całkowicie lub częściowo pozbawił go możliwości pracy zarobkowej. Pierwszorzędnym celem wypłaty odszkodowania z OC sprawcy jest pokrycie wydatków i kosztów związanych z leczeniem takich, jak: zakup leków, transport medyczny, prywatna opieka pielęgniarska, zakup wyposażenia ortopedycznego, zakup produktów żywnościowych na potrzeby specjalnej diety, przejazdy osób bliskich w celu odwiedzin chorego. W dalszej kolejności odszkodowanie pokrywa szkody polegające np. na utraconych dochodach, a więc obniżeniu lub utracie wynagrodzenia za pracę w związku z absencją w wyniku wypadku. Wreszcie odszkodowanie może przybrać postać renty. Świadczenie to ma na celu czasowe lub dożywotnie wyrównanie poszkodowanemu warunków życia w stosunku do tych, w których funkcjonował przed zdarzeniem.

Przyznaje się ją wówczas, gdy:

1) poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy,

2) potrzeby poszkodowanego zwiększyły się w związku z wypadkiem,

3) zmniejszyły się widoki powodzenia poszkodowanego w przyszłości.

Ustalenie renty w związku z utratą lub pogorszeniem możliwości zarobkowych, często bywa problematyczne, zwłaszcza wówczas, gdy poszkodowany uzyskuje orzeczenie z ZUS orzekające jedynie częściową niezdolność do pracy. W takim wypadku zakłady ubezpieczeń zmniejszają rentę stosownie do wysokości potencjalnych,  możliwych do uzyskania przez poszkodowanego zarobków, mimo że nierzadko poszkodowany nie ma realnej możliwości podjęcia pracy. Z kolei renta na zwiększone potrzeby może być przyznana wtedy, gdy poszkodowany w wypadku będzie musiał być poddany długotrwałemu leczeniu, związanemu z ponoszeniem kosztów i wydatków, które będą miały charakter ciągły, nie zaś jednorazowy.

O ile uzyskanie renty z OC sprawcy w dwóch powyższych przypadkach nie jest dla poszkodowanego nadmiernie trudne, to przyznanie renty z powodu zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość, jest rzadko spotykane w praktyce. Powodem takiego stanu rzeczy jest bardzo szeroki zakres okoliczności, które wpisują się w pojęcie „pogorszenia widoków powodzenia na przyszłość”.

Częściowo bowiem, zawiera się w nim zmniejszenie możliwości zarobkowania i zwiększenie potrzeb, które to mogą być wyrównane poszkodowanemu poprzez przyznanie wymienionych powyżej rent. Uzyskanie tego typu renty, jest jednak dla poszkodowanego bardzo korzystne, stąd warto zastanowić się czy poszkodowany spełnia warunki do jej przyznania i wystąpić o jej wypłatę.

W jaki sposób  uzyskać odszkodowanie?

Wypłata odszkodowania za skutki wypadku komunikacyjnego przebiega podobnie, jak w przypadku zadośćuczynienia. W pierwszej kolejności trzeba, więc ustalić zakład ubezpieczeń zobowiązany do naprawienia szkody. Następnie należy zgłosić szkodę, opisując swoje żądania. Co ważne, ponieważ odszkodowanie ma za zadanie pokryć szkodę majątkową, a więc potocznie mówiąc- stanowiącą określoną wartość w pieniądzu- ważne jest dokładne przedstawienie swoich roszczeń. Poszkodowany chcąc uzyskać wypłatę z OC sprawcy powinien opisać czego się domaga i przedstawić na to odpowiednie dowody. W praktyce więc, należy wskazać, np. kwotę kosztów leczenia, zakupu leków, rehabilitacji i udokumentować ich poniesienie przy pomocy dokumentów. Podobnie jak w przypadku zadośćuczynienia, jeżeli przyznane przez zakład ubezpieczeń odszkodowanie jest zbyt niskie, poszkodowany na prawo domagać się jego dopłaty do żądanej sumy.

Jak widać zakres świadczeń, które może uzyskać poszkodowany z OC sprawcy wypadku, jest bardzo obszerny. Obejmuje nie tylko majątkowe potrzeby poszkodowanego, ale ma także zapewnić odpowiednią sumę na pokrycie negatywnych skutków w sferze niematerialnej. Mimo, że świadczenie pieniężne nie jest zapewne w stanie pokryć wszystkich następstw wypadku, w tym zwłaszcza przywrócić utraconego zdrowia, warto, aby osoby poszkodowane korzystały z przyznanych im uprawnień. Katalog praw osób poszkodowanych stawia ich, bowiem w korzystnym położeniu. Z kolei wypłata świadczeń ze środków towarzystwa ubezpieczeniowego, jest pewna, jako, że pozostaje niezależna od sytuacji majątkowej samego sprawcy.